Bệnh truyền nhiễm là một trong những nguyên nhân chính gây tử vong ở trẻ em dưới 5 tuổi. Theo báo cáo của Trung tâm Thông tin Công nghệ sinh học Quốc gia Hoa Kỳ, hàng năm có khoảng 10 triệu trẻ em dưới 5 tuổi tử vong, trong đó có một tỷ lệ lớn do các bệnh truyền nhiễm gây ra.
Việc phòng ngừa và điều trị các bệnh truyền nhiễm ở trẻ em là rất quan trọng để bảo vệ sức khoẻ và tính mạng của trẻ. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về bệnh truyền nhiễm ở trẻ, từ nguyên nhân, triệu chứng cho đến cách phòng ngừa.
Bệnh truyền nhiễm là gì?
Các bệnh thường gặp ở trẻ em
Bệnh truyền nhiễm là bệnh do các tác nhân như vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng gây ra. Những tác nhân này có thể lây lan qua đường tiếp xúc với người bệnh, động vật hoặc qua một số côn trùng như muỗi, ruồi.
Khi bị nhiễm bệnh, cơ thể sẽ phản ứng bằng cách sản xuất các kháng thể để chống lại tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên, đôi khi hệ miễn dịch của trẻ em còn yếu nên không thể đối phó với các tác nhân này, dẫn đến việc bệnh truyền nhiễm có thể gây tử vong.
Bệnh truyền nhiễm có thể ảnh hưởng đến các cơ quan và hệ thống trong cơ thể như hô hấp, tiêu hóa, thần kinh, tim mạch và thận. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh truyền nhiễm có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng và ảnh hưởng đến sức khoẻ suốt đời của trẻ.
Nguyên nhân gây bệnh truyền nhiễm
Các tác nhân gây bệnh truyền nhiễm có thể lây lan qua nhiều con đường khác nhau, từ đường tiếp xúc, đường hô hấp, đường tiêu hóa cho đến đường máu. Dưới đây là một số nguyên nhân gây bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ em:
Tiếp xúc với người bệnh
Đây là nguyên nhân chính gây bệnh truyền nhiễm ở trẻ em. Khi tiếp xúc với người bệnh, các tác nhân gây bệnh có thể lây lan qua đường tiếp xúc với da, miệng hoặc đường hô hấp. Vì trẻ em thường không có khả năng tự bảo vệ và giữ vệ sinh cá nhân tốt, việc tiếp xúc với người bệnh có thể dễ dàng khiến trẻ bị nhiễm bệnh.
Đường hô hấp
Các bệnh truyền nhiễm như cúm, viêm phổi, ho gà, sốt xuất huyết, sởi thường lây lan qua đường hô hấp. Khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, các tác nhân gây bệnh có thể lây lan qua giọt bắn từ đường hô hấp của người bệnh. Trẻ em có thể bị nhiễm bệnh khi tiếp xúc với các giọt bắn này hoặc khi hít phải không khí chứa tác nhân gây bệnh.
Đường tiêu hóa
Các bệnh truyền nhiễm như tiêu chảy, viêm gan A và B, sốt rét thường lây lan qua đường tiêu hóa. Trẻ em có thể bị nhiễm bệnh khi ăn uống hoặc uống nước bị nhiễm tác nhân gây bệnh hoặc khi tiếp xúc với đồ dùng, đồ chơi bị nhiễm bẩn.
Đường máu
Đây là con đường lây lan bệnh truyền nhiễm hiếm gặp nhưng lại rất nguy hiểm. Các bệnh truyền nhiễm như HIV, viêm gan C, sốt rét có thể lây lan qua đường máu. Trẻ em có thể bị nhiễm bệnh khi tiếp xúc với máu của người bệnh thông qua các vết cắt, trầy xước hoặc khi sử dụng chung các dụng cụ y tế không được vệ sinh sạch sẽ.
Bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ
1. Cúm
Cúm là một trong những bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ em. Bệnh do virus cúm gây ra, có triệu chứng như sốt cao, đau đầu, mệt mỏi, đau họng và ho. Trẻ em có thể bị lây nhiễm khi tiếp xúc với người bệnh hoặc qua đường hô hấp. Các biện pháp phòng ngừa:
- Khi trẻ có các dấu hiệu và triệu chứng bệnh, phụ huynh cần để trẻ ở nhà;
- Che miệng khi ho và hắt hơi;
- Nên rửa tay thường với xà bông và nước hoặc xoa tay với các loại nước cồn (alcohol);
- Không để trẻ dùng chung vật dụng cá nhân với người khác;
- Vắc xin cúm được chứng mình an toàn, hiệu quả và đã được sử dụng hơn 60 năm qua. Vắc xin cúm có thể tiêm cho trẻ từ 6 tháng tuổi đến 9 tuổi chưa từng tiêm vắc xin cúm cần tiêm 2 mũi cách nhau tối thiểu 1 tháng. Sau đó tiêm nhắc lại 1 mũi hằng năm. Trẻ trên 9 tuổi và người lớn tiêm 1 mũi và cần tiêm nhắc vắc xin cúm hàng năm để phòng bệnh cúm mùa.
2. Thủy đậu
Thủy đậu là một bệnh truyền nhiễm do virus varicella-zoster gây ra. Triệu chứng của bệnh là các vết phồng nước trên da, gây ngứa và đau. Thủy đậu có thể lây lan qua đường tiếp xúc với người bệnh hoặc qua không khí. Để phòng ngừa bệnh, trẻ em cần được tiêm phòng và giữ vệ sinh cá nhân tốt.
- Tiêm phòng thủy đậu ở trẻ em để ngăn ngừa bệnh. Vắc xin thủy đậu có tác dụng rất tốt trong việc phòng bệnh;
- Khi trẻ có dấu hiệu và triệu chứng bệnh, phụ huynh nên để trẻ ở nhà, không cho trẻ đi học và đến chỗ đông người để tránh lây nhiễm cho trẻ khác và người chưa có miễn dịch;
- Cách ly trẻ với người xung quanh chưa có miễn dịch trong gia đình để hạn chế lây nhiễm;
- Không để trẻ dùng chung vật dụng cá nhân với người khác;
3. Viêm phổi do phế cầu khuẩn
Viêm phổi do phế cầu khuẩn là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất ở trẻ em. Bệnh do vi khuẩn Streptococcus pneumoniae gây ra, có triệu chứng như sốt cao, khó thở, đau ngực và ho. Viêm phổi do phế cầu khuẩn có thể lây lan qua đường hô hấp hoặc từ mẹ sang con khi sinh. Để phòng ngừa bệnh, trẻ em cần được tiêm phòng và giữ vệ sinh cá nhân tốt. Ngoài ra, trẻ cần được:
- Tiêm chủng ngừa phế cầu là biện pháp hữu hiệu để phòng ngừa không những viêm phổi mà còn phòng ngừa viêm tai giữa và viêm màng não do phế cầu;
- Tăng sức đề kháng cho bé bằng cách bổ sung dinh dưỡng đầy đủ và phù hợp với lứa tuổi của trẻ;
- Hạn chế các yếu tố nguy cơ như ô nhiễm không khí (khiến phổi dễ bị nhiễm trùng hơn), thay đổi nhiệt độ môi trường đột ngột…;
- Vệ sinh cá nhân và môi trường sạch sẽ. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ được bú sữa mẹ sớm và kéo dài;
- Không tự ý dùng kháng sinh hoặc phun khí dung khi chưa có chỉ định của bác sỹ.
4. Sởi
Sởi là một bệnh truyền nhiễm rất nguy hiểm, do virus sởi gây ra. Triệu chứng của bệnh bao gồm sốt cao, ho, viêm mũi và các vết phồng nước trên da. Sởi có thể lây lan qua đường hô hấp hoặc qua tiếp xúc với người bệnh. Để phòng ngừa bệnh, trẻ em cần được:
- Tiêm chủng ngừa bệnh sởi ở trẻ em là biện pháp phòng ngừa bệnh hữu hiệu cho trẻ và hạn chế bệnh lây lan gây ra dịch trong cộng đồng;
- Sởi là bệnh có khả năng lây lan cao từ người sang người vì vậy cần đề cao việc phòng ngừa và hạn chế lây lan. Trẻ có dấu hiệu mắc sởi phụ huynh cần cho bé nghỉ học và đưa trẻ đến các trung tâm y tế để được thăm khám;
- Giữ vệ sinh không gian sống, vệ sinh cá nhân, nên để phòng sạch, thoáng khí;
- Trẻ mắc sởi cần được chăm sóc và điều trị theo chỉ dẫn của bác sĩ, ở phòng đủ sáng, thoáng cho trẻ nghỉ ngơi đầy đủ, vệ sinh cá nhân sạch sẽ;
- Thông thường, trẻ bị bệnh sởi sẽ chán ăn, bỏ ăn vì vậy bố mẹ cần chuẩn bị cho trẻ những đồ ăn lỏng, dễ nuốt và dễ tiêu, kết hợp các nhóm chất để bổ sung cho trẻ;
- Nhỏ mũi, mắt bằng dung dịch nước muối sinh lý (NaCl 0,9%) hoặc dung dịch nhỏ mắt mũi 3-4 lần/ngày;
- Cho trẻ uống đủ nước, có thể bổ sung nước hoa quả, hay oresol;
- Với trẻ có dấu hiệu bệnh tăng nặng như mệt mỏi, ngủ li bì, khó thở, ban lặn nhưng vẫn còn sốt, phụ huynh cần đưa bé đến ngay cơ sở y tế gần nhất để kịp thời điều trị;
5. Quai bị
Quai bị là một bệnh truyền nhiễm do virus quai bị gây ra, có triệu chứng như sưng tuyến nước bọt ở vùng tai và cằm. Bệnh có thể lây lan qua tiếp xúc với người bệnh hoặc qua đường hô hấp. Để phòng ngừa bệnh, trẻ em cần được:
- Bổ sung thêm nước cho trẻ, hạn chế cho trẻ uống nước chua vì sẽ kích thích sản xuất nước bọt, có thể gây đau;
- Có thể chườm mát, chườm lạnh vùng sưng của trẻ để giúp trẻ giảm bớt cơn đau;
- Cho trẻ ăn những thức ăn lỏng, mềm, dễ nuốt và dễ tiêu;
- Khi trẻ có triệu chứng bệnh cần để trẻ nghỉ ngơi tại nhà, hạn chế việc lây nhiễm đối với người xung quanh;
- Vệ sinh cá nhân cho trẻ, để trẻ súc miệng với nước muối ấm;
- Theo dõi để phát hiện biến chứng. Trong trường hợp bé bị biến chứng cần tái khám ngay. Hướng dẫn trẻ nghỉ ngơi, hạn chế vận động mạnh đặc biệt vào những ngày bệnh có diễn tiến cấp tính;
- Với trẻ chưa bị bệnh, cần tiêm phòng để được bảo vệ hiệu quả trước sự tấn công của bệnh.
6. Tay chân miệng
Tay chân miệng là một bệnh truyền nhiễm do virus Coxsackie gây ra, có triệu chứng như các vết phồng nước trên tay, chân và miệng. Bệnh có thể lây lan qua tiếp xúc với người bệnh hoặc qua đường hô hấp. Để phòng ngừa bệnh, trẻ em cần được:
- Thông báo cho trường học hoặc trung tâm chăm sóc của con bạn nếu trẻ mắc bệnh tay chân miệng. Giữ con bạn ở nhà để không lây nhiễm sang những trẻ khác từ 7-10 ngày;
- Hạn chế tiếp xúc với các trẻ khỏe mạnh khi ở chung nhà hay ngoài cộng đồng;
- Chế độ ăn uống phù hợp: uống đồ uống mát, ví dụ như sữa mát hay nước mát;
- tránh những thức ăn và đồ uống có tính axit như trái cây hay nước trái cây chua và thức uống có gas, tránh thức ăn mặn hoặc cay, cho trẻ ăn thức ăn mềm lỏng;
- Cho trẻ đi khám tại cơ sở y tế để chẩn đoán và được hướng dẫn phương pháp điều trị, theo dõi trẻ;
- Đưa trẻ đến khám ngay khi có dấu hiệu nặng
- Thực hiện các biện pháp để ngăn chặn sự lây lan của bệnh tay chân miệng tại nhà, chẳng hạn như khử trùng tất cả đồ chơi và các đồ vật khác mà con bạn tiếp xúc
7. Ho gà
Ho gà là một bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn Bordetella pertussis gây ra, có triệu chứng như ho liên tục và khó thở. Bệnh có thể lây lan qua đường hô hấp khi tiếp xúc với người bệnh. Để phòng ngừa bệnh, trẻ em cần được:
- Tiêm phòng vắc xin cho trẻ để bảo vệ trẻ khỏi sự tấn công của bệnh. Vắc xin phòng ho gà có trong rất nhiều loại vắc xin kết hợp như vắc xin 6 trong 1 Hexaxim hoặc Infanrix Hexa, vắc xin 5 trong 1 Pentaxim hoặc ComBE Five, vắc xin 4 trong 1 Tetraxim, hay vắc xin 3 trong 1 Adacel;
- Khi trẻ có dấu hiệu của bệnh, phụ huynh cần cách ly trẻ ở nhà; và cho trẻ đi khám bác sỹ.
- Vệ sinh cá nhân cho trẻ thường xuyên, xử lý các mẫu khăn, giấy chứa dịch tiết của trẻ đúng nơi quy định;
- Khi trẻ ho hay hắt hơi cần hướng dẫn trẻ che miệng bằng khăn giấy hoặc cánh tay, sau đó rửa tay sạch sẽ;
- Trường hợp trẻ có triệu chứng tăng nặng, phụ huynh cần cho bé tái khám để được điều trị sớm để ngăn ngừa biến chứng.
8. Sốt xuất huyết
Sốt xuất huyết là một bệnh truyền nhiễm do virus dengue gây ra, có triệu chứng như sốt cao, đau đầu, đau khớp và da vàng. Bệnh có thể lây lan qua muỗi đốt. Để phòng ngừa bệnh, trẻ em cần được giữ vệ sinh cá nhân tốt và tránh tiếp xúc với muỗi. Ngoài ra, cha mẹ cần chú ý:
- Thường xuyên theo dõi nhiệt độ của trẻ để nắm được diễn tiến ngày bệnh và kịp thời hạ sốt cho trẻ;
- Không tự ý dùng các thuốc hạ sốt chứa Aspirin, Ibuprofen hay các thuốc khác mà chưa có chỉ dẫn của bác sĩ;
- Cho trẻ ăn thức ăn mềm, lỏng, dễ tiêu: cháo, bột, sữa…, chia thành nhiều cữ (6 – 8 cữ/ngày);
- Không cho trẻ ăn các thực phẩm có màu nâu, đỏ vì khó phân biệt trong trường hợp trẻ ói ra máu;
- Cho trẻ uống nhiều nước: nước dừa, nước cam, nước chanh, dung dịch Oresol…;
- Theo dõi kỹ tình trạng của bé, nếu có dấu hiệu tăng nặng cần đưa bé đến ngay cơ sở ý tế gần nhất để được điều trị kịp thời.
9. Bạch hầu
Bạch hầu là một bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn Corynebacterium diphtheriae gây ra, có triệu chứng như đau họng, khó thở và các mảng màu xám trên niêm mạc miệng và họng. Bệnh có thể lây lan qua đường hô hấp hoặc qua tiếp xúc với người bệnh. Để phòng ngừa bệnh, trẻ em cần được tiêm phòng và giữ vệ sinh cá nhân tốt.
- Tiêm vắc xin bạch hầu là phương pháp an toàn và hiệu quả nhất để phòng ngừa bệnh.
- Rèn luyện trẻ thói quen rửa tay thường xuyên, che miệng khi hắt hơi hoặc ho, vệ sinh cá nhân như đánh răng, súc miệng bằng nước muối hằng ngày;
- Giữ môi trường sống của trẻ luôn thoáng mát, sạch sẽ, đủ ánh sáng, vệ sinh môi trường cũng như các đồ chơi của trẻ thường xuyên;
- Nếu trẻ có dấu hiệu mắc bệnh, phụ huynh cần thực hiện cách ly trẻ, cho trẻ nghỉ học và đưa đến trung tâm y tế ngay để được điều trị kịp thời.
10. Tiêu chảy
Tiêu chảy là một bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ em, do vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng gây ra. Triệu chứng của bệnh bao gồm tiêu chảy, buồn nôn và đau bụng. Bệnh có thể lây lan qua đường tiêu hóa khi trẻ em tiếp xúc với thức ăn hoặc nước bị nhiễm bẩn. Để phòng ngừa bệnh, trẻ em cần được giữ vệ sinh cá nhân tốt và uống nước sạch.
- Tiêm chủng đầy đủ: Virus rota là nguyên nhân phổ biến nhất gây tiêu chảy ở trẻ em. Hiện nay đã có vắc xin hiệu quả trong việc chống lại virus rota;
- Rửa tay thật sạch bằng xà phòng và nước ấm cho bé sau khi bé đi vệ sinh và trước khi ăn; người chăm sóc bé chú ý rửa tay tay trước và sau khi chăm sóc bé;
- Làm sạch nhà vệ sinh, bao gồm cả tay cầm và chỗ ngồi, chỗ nằm của trẻ bằng chất khử trùng sau mỗi đợt tiêu chảy;
- Tránh để trẻ dùng chung khăn hoặc đồ dùng với các thành viên khác trong gia đình;
- Trẻ nên nghỉ học cho đến ít nhất 48 giờ sau đợt tiêu chảy cuối;
- Tránh để trẻ uống nước và ăn thức ăn không an toàn và không đảm bảo vệ sinh;
- Nuôi con bằng sữa mẹ được khuyến cáo tốt cho trẻ. Trẻ bú mẹ ít bị tiêu chảy nhiễm trùng hơn nhiều so với trẻ bú bình.
Lời kết
Bệnh truyền nhiễm là một nguyên nhân chính gây bệnh và tử vong ở trẻ em. Việc hiểu rõ về các con đường lây lan bệnh và các bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ sẽ giúp cha mẹ và cộng đồng có những biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả. Ngoài ra, việc giữ vệ sinh cá nhân tốt và tiêm phòng đầy đủ cũng là cách hiệu quả để bảo vệ sức khỏe cho trẻ em.
➤ Bạn cũng sẽ quan tâm: